Het gebeurt niet vaak, maar als het dan gebeurt schrik je vaak toch even: de autofocus van je camera functioneert niet meer. Gelukkig hoeft het niet altijd zo te zijn dat er iets stuk is, alhoewel dat best mogelijk is. Met onderstaande stappenplan kan je controleren of er in de instellingen iets veranderd is waardoor de autofocus niet meer functioneert, of dat er mogelijk toch iets met je camera of lens aan de hand is.
Staat de camera wel op AF?
Je zal echt niet de eerste zijn waarbij de schakelaar op de camera, of de menukeuze (afhankelijk van je cameramerk en -type) op handmatig scherpstellen staat. Vooral als dit met een schakelaar gebeurt, is de kans vrij groot dat je dat wel eens overkomt. Dit kan al gebeuren bij het in een tas stoppen (of er juist weer uithalen) van de camera. Controleer dit en pas het eventueel aan.
Staat de lens wel op AF?
Hetzelfde geldt voor je objectief. Veel objectieven hebben een schakelaar om de lens ven de autofocusstand af te halen. Ook deze schakelaar kan (onbedoeld) van de AF (autofocus) stand zijn afgehaald. Controleer ook dit en zet de schakelaar in AF.
Is handmatig scherpstellen met de lens wel mogelijk?
Als dit niet het geval is, duidt dat op een (ernstig) probleem aan het objectief. Dit kan bijvoorbeeld zijn ontstaan door een val, of een stoot tegen het objectief. Het is mijzelf al eens overkomen. In sommige gevallen is het scherpstelbereik ineens verschoven waardoor een objectief bijvoorbeeld niet meer scherpstelt tussen 1 meter en oneindig, maar tussen 30 centimeter en 10 meter. Ook dit duidt op een (ernstig) probleem van het objectief
Werkt scherpstellen met Liveview wel?
Dit is niet op alle camera’s mogelijk maar als je camera liveview ondersteunt, dan is het verstandig om te controleren of de camera wel kan autofocussen met behulp van Liveview. Als dat wel werkt, maar “gewoon autofocussen” niet, dan is er waarschijnlijk iets met de autofocussensor aan de hand.
Werkt autofocus wel met een ander objectief?
Als je de luxe hebt om de body met een ander objectief te testen, dan is dit een logische stap. Werkt autofocus wel op de ene lens, maar niet op de andere lens, dan zit het probleem zonder twijfel in het objectief dat niet meer kan autofocussen. Bedenk daarbij dat er objectieven zijn met, en zonder ingebouwde scherpstelmotor. Het zou in theorie (en wellicht ook in de praktijk) zelfs zo kunnen zijn dat lenzen met ingebouwde scherpstelmotor niet autofocussen en lenzen zonder ingebouwde scherpstelmotor wel. Dit duidt dan waarschijnlijk op niet goed werkende contacten. Omgekeerd kan ook. Dat duidt dan mogelijk op een defecte scherpstelmotor in de body.
Functioneert de ontspanknop (ook) nog wel als autofocusknop?
Standaard functioneert de ontspanknop ook als autofocusknop. Door de knop half in te drukken gaat de camera autofocussen en de belichting meten. Door de knop nog verder in te drukken maak je de foto. Dit is niet altijd even handig. Ervaren fotografen kiezen er dan ook vaak bewust voor om een andere knop op de camera aan te wijzen (te herprogrammeren) om de autofocusfunctie over te nemen. Door die knop (meestal de AE-L/AF-L of een dedicated AF-ON knop) in te drukken, wordt autofocus in werking gesteld, en niet meer door de ontspanknop in te drukken. Als je camera deze mogelijkheid ondersteunt, controleer dan of je camera wel automatisch scherpstelt door de AE-L/AF-L of de AF-ON knop in te drukken. Is dat het geval, dan werkt autofocus dus gewoon, maar op een andere manier dan je dacht en op een andere manier dan je gewend was. Via de menu’s van je camera kan je die instelling ook weer op de standaardwaarde zetten waardoor de ontspanknop (ook) weer als autofocusknop zal functioneren.
Mocht je na het doorlopen van bovenstaande stappen nog steeds niet kunnen autofocussen, dan kan dat op een probleem wijzen. Gelukkig hoeven niet alle problemen even ernstig te zijn. Mogelijke problemen en oplossingen kunnen zijn:
Sommige berichten op internet noemen verouderde firmware als mogelijke oorzaak. Controleer op de website van je fabrikant of de firmware up-to-date is en update deze zonodig. Persoonlijk verwacht ik niet al te veel van deze oplossing, maar het is een redelijk eenvoudige stap die zeker de kleine moeite van het proberen waard is. Een waarschuwing is echter wel op zijn plaats: als het probleem zich voorheen niet voordeed maar nu wel, pas dan op met het installeren van nieuwe firmware, en al helemaal als je third-party objectieven (met name van Tamron en Sigma) gebruikt. Deze objectieven beschikken in sommige gevallen over eigen firmware. Je loopt dan het risico dat de (nieuwe) firmware van je camera niet goed meer communiceert met (de firmware van) je lens. Het is dan ook mogelijk dat je in dat geval zelfs de lens naar de importeur moet sturen om de firmware van de lens te laten updaten. “If it ain’t broken, don’t fix it!” is mijn devies dan ook als het om firmwareupdates gaat om autofocusproblemen op proberen te lossen.
Vuile contacten
Camerabody’s met verwisselbare objectieven communiceren met die objectieven via contacten op de body (in het huis waar het objectief in is bevestigd) en contacten op het objectief. Die contacten kunnen “vies” worden waardoor de informatie tussen camera en objectief niet meer goed uitgewisseld kan worden. Maak die contacten schoon met een zacht doekje (of wattenstaafje) met wat alcohol. Pas vooral bij het schoonmaken van de contacten op de body er goed op dat er niets (stof, vuil, alcohol) in de body valt. Dat zou de problemen alleen maar kunnen verergeren en ook andere problemen (stof en vuil op de spiegel of sensor) kunnen veroorzaken.
Stof of vuil op de autofocussensor
Werkt autofocus op de “normale” manier niet, maar wel met behulp van Liveview, dan kan dat wijzen op stof of vuil op de autofocus sensor. Dit probleem treedt eigenlijk alleen maar op bij digitale spiegelreflexcamera’s. Veel mensen weten niet dat er naast de normale sensor (die uiteindelijk verantwoordelijk is voor de registratie van de foto) nog een sensor in de camera zit: de autofocussensor. Deze sensor bevindt zich op een totaal andere plaats in de camerabody, namelijk onderin. De sensor die de foto registreert bevindt zich achterin de body. De autofocussensor is misschien nog wel vatbaarder voor vuil en stof dan de normale sensor. De normale sensor wordt alleen blootgesteld aan stof tijdens het maken van de foto. De autofocussensor wordt in feite continu blootgesteld aan stof dat zich al in de body bevindt. Daardoor kan het zijn dat er dusdanig veel stof op de autofocussensor is gekomen dat autofocussen niet meer lukt. Doordat bij Liveview geen gebruik gemaakt wordt van de autofocussensor maar van de “normale” sensor, kan het wel kunnen scherpstellen bij liveview duiden op een probleem met de autofocussensor. Stof op de autofocussensor is door iemand die weet wat hij doet doorgaans eenvoudig te verwijderen. Hardnekkiger vuil zal wat lastiger worden.
Defecte autofocussensor
Dit probleem zal waarschijnlijk alleen definitief kunnen worden vastgesteld door een vakkundige camerareparateur. Maar als blijkt dat dit inderdaad het geval is, is de enige oplossing om weer normaal te kunnen autofocussen de autofocussensor te laten vervangen. Als alternatief kan je er voor kiezen om handmatig te blijven scherpstellen, en/of Liveview te gebruiken. Dat is beide overigens niet altijd even ideaal. Maar je zou het kunnen doen als je vindt dat de reparatiekosten te hoog zijn, en je liever op zoek gaat naar een andere body.
Defecte autofocusmotor in de lens
Uiteindelijk kan de conclusie zijn dat de scherpstelmotor in de lens defect is. Vooral bij duurdere objectieven kan het nog de moeite lonen die motor te laten vervangen. Een algemeen zinnig advies is hierover niet te geven. Je kan er ook voor kiezen de lens als manual focus lens te blijven gebruiken.
Defecte autofocusmotor in de body
Mocht de conclusie zijn dat de autofocusmotor in de body (niet op alle cameramerken en -type’s aanwezig) defect is, dan is te overwegen die motor te laten vervangen. Eventueel kan je er voor kiezen alleen nog maar lenzen te gebruiken met ingebouwde scherpstelmotor en/of de lenzen zonder zo’n motor te gebruiken als manual focus lens.
De lens stelt ook handmatig niet meer scherp
Dit is alleen door een reparatie aan het objectief te verhelpen. Vraag in dat geval om een prijsopgave vooraf en beslis dan of jij het de moeite waard vindt het objectief te laten repareren. Sommige reparateurs rekenen geen onderzoekkosten als je besluit afstand te doen van het objectief. In zo’n geval kan de reparateur de (schaarse) nog bruikbare onderdelen wellicht nog hergebruiken voor situaties dat nieuwe onderdelen niet meer leverbaar zijn.